مقاله "هنر قدسی بورکهارت و سیدحسین نصر: رهیافت معاصر هنر فاضله فارابی و هنر اشراقی سهروردی"

 

هنر قدسی بورکهارت و سیدحسین نصر: رهیافت معاصر هنر فاضله فارابی و هنر اشراقی سهروردی

چکیده مقاله:

هنر در میان متفکران ایرانی و اسلامی همواره توام با اخلاق بوده است، به طوری که بسیاری از حکما هنر را مترادف با فضیلت دانسته‌اند. با بررسی آراء فارابی می‌توان نظریات خاص او را در مورد هنر و هنرمند استخراج کرد. در نظریه هنر فاضله فارابی هنرمند در طبقه دوم مدینه فاضله  قرار دارد و حامل حقایق دینی و سعادت معقول است. همچنین نظریه هنر فاضله تمامی ویژگی‌های زیباشناختی و خلاقیت هنری را دارا می‌باشد و در حقیقت همه ارزش‌های هنری پیش فرض هنر بودن هنر فاضله است. با تأمل در آثار متعدد و مبانی فکری سهروردی نیز می‌توان دریافت که وی نیز به هنر فاضله و جنبه‌های متعالیه هنر توجه ویژه‌ای داشته است؛ گرچه خود وی مستقیماً در مورد مبانی هنر نظریه پردازی نکرده است، ولی با بررسی نظریات او می‌توان مبانی هنر فاضله اشراقی را استنباط کرد. همچنین شیخ اشراق برخی از آثار خود را به زبا
ن تمثیلی و هنری نگاشته است و این خود جلوه ای از هنر اشراقی سهروردی می‌باشد. در میان اندیشمندان معاصر، سیدحسین نصر و تیتوس بورکهارت با توجه به مبانی متعالیه هنر و سنت‌گرایی رهیافتی را با عنوان هنر قدسی ارائه داده‌اند.

این مقاله در ژورنال پژوهش در هنر و علوم انسانی منتشر شده است. برای دریافت مقاله اینجا را کلیک کنید.

این مقاله با همکاری دکتر نادیا مفتونی، دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران نگاشته شده است.

 

اصالت خرد (عقل) در حکمت خسروانی- یادداشت های فلسفی

 

به نام خداوند جان و خرد/ کزین برتر اندیشه بر نگذرد

 

حکیم بزرگ ایران زمین، ابوالقاسم فردوسی که روان او شاد باد، اثر بزرگ و منظوم خودش را که دریای فرزانگی و خردگرایی است را با ستایش خرد آغاز کرده است. همین اقدام این فرزانه بزرگ و گرانقدر برای اصالت دادن به خرد کافی می باشد. 

به نام خداوند جان و خرد/ کزین برتر اندیشه بر نگذرد

خداوند نام و خداوند جای/ خداوند روزی ده رهنمای

حکیم خراسان در آغاز شاهنامه در کنار نام یزدان پاک نام خرد را آورده است و گفته است «به نام خداوند جان و خرد». از سخن فردوسی باید چنین نتیجه گرفت که خرد یک هدیه یزدانی می باشد. برترین سپاسی که می توانیم از ایزد بکنیم این است که ارزش این هدیه گرانبها را بدانیم و این قدر دانستن جز با به کارگیری از خرد میسر نیست. 

حکیم بزرگ طوس چنین سروده است که: «خرد بهتر از هر چه ایزد بداد»

این سروده حکیمانه فردوسی، اثبات حرف ما می باشد که گفتیم، خرد برترین نعمت حق تبارک و تعالی به انسان است. صفت اشرف مخلوقات که برازنده انسان است در گرو خرد است. 

انسان در گرو خرد است و به عبارت دیگر، انسان بدون عقل معنا پیدا نمی کند.

اختیار و آرمان انسان وابسته به خرد است. 

حکیم فردوسی رضوان الله تعالی علیه چنین سروده است

خرد رهنمای و خرد رهگشا/ خرد دست گیرد به هر دو سرای

خرد راهنمای همیشگی و برتر انسان است و چیزی که دل را گشایش می دهد، خرد است.

عقل و خرد فقط مربوط به این جهان نمی شود، بلکه در عالم دیگر هم همراه ما می باشد، در نتیجه خرد پایدار است و مادی و زوال پذیر نمی باشد.